Fobia społeczna jest jednym z zaburzeń z grupy lękowych. Jej główną cechą jest lęk przed negatywną oceną społeczną oraz przewidywanie porażki podczas wystąpień przed publicznością lub interakcji z ludźmi. Lęk może nasilać się również w codziennych sytuacjach, takich jak jedzenie w miejscu publicznym, rozmowa z obcą osobą, załatwianie spraw urzędowych, telefon lub wizyta lekarska. Wówczas osoba z fobią społeczną jest przekonana, że jej zachowanie nie będzie zaakceptowane, czego skutkiem będzie odrzucenie i potwierdzenie negatywnej samooceny. W tym artykule rozważę znaczenie suplementacji CBD dla fobii społecznej.
Mechanizm fobii społecznej
Poznawczy model lęku społecznego zwraca uwagę na bardzo ważny aspekt, który podtrzymuje zaburzenie. Osoby cierpiące na fobię społeczną są zaabsorbowane swoimi myślami na temat tego, jak zachowuje się ich ciało w trakcie interakcji społecznych, na przykład na drżenie rąk, czerwienienie się twarzy, cichy, drżący głos, oraz tego jak są postrzegane przez innych ludzi. Obawiają się, że się wygłupią, zrobią coś „nie tak” lub wyjdą na osoby nieumiejące się wysłowić. Taka ocena poznawcza siebie prowadzi do eskalacji lęku do tego stopnia, że w rezultacie może doprowadzić do osłabienia kompetencji społecznych lub wycofania się z uczestniczenia w nich [5].
Osoby z fobią społeczną wypracowują przekonanie, że ludzie są nimi znudzeni w sytuacjach społecznych lub, że będą znajdowały się w centrum uwagi. Oczekiwanie negatywnych przeżyć wzbudza lęk, a przeświadczenie o swoich niskich kompetencjach społecznych prowadzi do unikania interakcji społecznych, jeśli to możliwe. Charakterystyczne dla osób z lękiem społecznym jest uporczywe rozmyślanie o takich sytuacjach, planowanie tego, co chce się powiedzieć oraz powtarzanie rozmowy i zachowania, z reguły w negatywnym kontekście. Coraz rzadsze spotkania czy wyjścia powodują, że w momencie kiedy pojawia się sytuacja społeczna niemożliwa do ominięcia lęk jeszcze bardziej się nasila, a osoba „wychodzi z wprawy”.
W terapii poznawczo-behawioralnej elementami pracy z fobią społeczną są zarówno przyglądanie się myślom i przekonaniom, jak i somatycznym objawom lęku oraz tak zwanym zachowaniom zabezpieczającym. Są to na przykład: kasłanie, chrząkanie, zakrywanie podkładem czerwieniącej się twarzy, które paradoksalnie wzmagają koncentrowanie się na własnej osobie, kierują uwagę na zachowania lękowe i nasilają objawy. Kluczem terapii CBT jest przełamanie lęku oraz wystawianie się na sytuacje społeczne, obserwowanie swojego dyskomfortu i trwanie w nim. Trenowanie się w sytuacjach społecznych z czasem sprawia, że lęk nie jest obezwładniający, a obserwacja swoich zachowań i reakcji z ciała pozwala na nabranie pewności siebie. Czy zatem CBD, znane z właściwości redukujących stres i lęk, może być odpowiednią formą radzenia sobie z fobią społeczną? Zanim przyjrzymy się badaniom klinicznym, przypomnę, jak działa układ endokannabinoidowy, kluczowy w zrozumieniu na czym polega działanie CBD.
Jak działa ECS czyli układ endokannabinoidowy
Kluczowe znaczenie dla mechanizmu suplementacji CBD ma układ endokannabinoidowy, którego receptory znajdują się w m.in. w centralnym i obwodowym układzie nerwowym, układzie pokarmowym czy odpornościowym. Jest ważny dla wielu procesów fizjologicznych, między innymi reguluje stres, sen, stany zapalne, ból czy funkcjonowanie poznawcze. Odgrywa istotną rolę w utrzymaniu homeostazy, czyi zachowaniu równowagi w organizmie. Układ endokannabinoidowy każdego człowieka produkuje własne endokannabinoidy, które w swojej strukturze są bardzo podobne do fitokannabinoidów znajdujących się w konopiach.
ECS (endocannabinoid system) monitoruje układy wewnętrzne organizmu, jeśli wykryje brak równowagi w jakimś obszarze organizmu, stymuluje uwalnianie endokannabinoidów. Gdy nasz organizm nie jest w stanie samodzielnie wyprodukować więcej endokannabinoidów, wówczas możemy zastosować suplementację fitokannabinoidów, właśnie pochodzenia konopnego. Stosownie CBD nie jest wówczas leczeniem, ale wspomaganiem organizmu w produkcji naturalnie znanych mu substancji.
Co na temat CBD i lęku społecznego mówią badania naukowe?
Pierwsze badania nad CBD i lękiem prowadzono na szczurach. Zaobserwowano, że aktywacja receptorów CB1, zlokalizowanych w istocie szarej okołowodociągowej, redukuje reakcję ucieczki, aktywowaną przez ten obszar mózgu. W innym badaniu udowodniono zmniejszenie zachowań lękowych u szczurów, po wstrzyknięciu CBD wprost do ciała migdałowatego. W kolejnym wykazano, że CBD modyfikuje przepływ krwi w mózgu w regionach związanych z lękiem – ciele migdałowatym, hipokampie, podwzgórzu i korze obręczy. W badaniu na dzikich myszach poddawano je chronicznemu, nieprzewidywalnemu stresowi, przez 14 dni. W analizie pokazano, że regularne podawanie CBD zapobiegało lękowej reakcji na stres u myszy.
CBD a wystąpienia publiczne
W 2011 przeprowadzono badanie kliniczne, w którym mierzono wpływ CBD na lęk wywołany przemówieniami publicznymi, u osób ze zdiagnozowaną fobią społeczną. W badaniach wzięły udział 24 osoby z diagnozą SAD (Social Anxiety Disorder), które nie brały wcześniej udziału w żadnym badaniu oraz 12 uczestników grupy kontrolnej [1]. Pacjenci z lękiem społecznym zostali losowo przydzieleni do dwóch równolicznych grup. Jedna z nich otrzymała CBD w pojedynczej dawce 600 mg, a druga placebo, na godzinę przed symulacją wystąpienia publicznego. Po wydarzeniu zmierzono poziom lęku narzędziem samoopisowym (skala nastroju i negatywnych myśli) oraz dokonywano pomiaru fizjologicznego (ciśnienie krwi, tętno, przewodnictwo skóry) sześciokrotnie w trakcie symulacji wystąpienia. Analiza wyników wykazała, że podanie CBD istotnie zmniejszało poziom lęku, zaburzenia poznawcze i dyskomfort oraz pobudzenie fizjologiczne związane z wystąpieniem, w porównaniu do grupy otrzymującej placebo.
Neuroobrazowanie mózgu po suplementacji CBD
W innym badaniu przyglądano się efektom CBD na pacjentów z fobią społeczną poprzez neuroobrazowanie mózgu [2]. Dwukrotnie zmierzono mózgowy przepływ krwi – w pierwszej sesji badania uczestnicy dostawali dawkę 400 mg CBD doustnie lub placebo. W drugiej rundzie zamieniono grupy. W porównaniu do placebo CBD powodowało zmniejszenie aktywności w lewym zakręcie przyhipokampowym, hipokamie i zakręcie skroniowym dolnym. Te obszaru mózgu odgrywają kluczową rolę w procesach związanych ze strachem i lękiem, co może wskazywać na działanie przeciwlękowe CBD.
Oba badania wskazują na istotne różnice, zaobserwowane u pacjentów z fobią społeczną po zażyciu znaczącej dawki CBD, 400-600 mg. Wyniki są obiecujące, ale wymagają przeprowadzenia dalszych badań, na możliwie liczniejszych grupach.
CBD, CBT czy leki?
W farmakoterapii fobii społecznej stosuje się zarówno leki przeciwdepresyjne, należące do grupy wychwytu zwrotnego serotoniy (SSRI), jak i doraźne przeciwlękowe. Większość substancji przeciwlękowych, takich jak benzodiazepiny (Lorafen, Relanium, Xanax) czy beta-blokery (Atenolol, Propranolol) są przepisywane w razie sytuacji bardzo silnego lęku lub ataku paniki. W przeciwieństwie do leków SSRI (np. fluoksetyna), które wykazują skuteczność dopiero po kilku tygodniach regularnego przyjmowania, ich działanie jest szybkie [3].
Leki przeciwlękowe przynoszą niemal natychmiastową ulgę, ale zażywanie ich często wiąże się z nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi, takimi jak senność, zawroty głowy, nudności. Co bardzo ważne, przy stosowaniu benzodiazepin pojawia się tolerancja na lek, która oznacza, że aby uzyskać ten sam efekt, co na początku terapii, należy przyjmować większe dawki leku. Poza tym może rozwinąć się fizyczne uzależnienie, a pacjent może przeżywać zespół odstawienny.
Terapia CBT fobii społecznej opiera się na wywoływaniu sytuacji lękowych oraz zwiększaniu tolerancji na tę emocję. Niezbędnym elementem są eksperymenty behawioralne, zazwyczaj wykonywane w obecności psychoterapeuty. Nielogiczne byłoby w tej sytuacji farmakologiczne wygaszanie lęku, ponieważ celem eksperymentu jest habituacja, przyzwyczajenie do stanu pobudzenia.
Mechanizm działania CBD jest inny niż leków przeciwlękowych. Kannabidiol pobudza nasz układ endokannabinoidowy do produkcji większej ilości endokannabinoidów i spowalnia ich rozpad, umożliwiając im dłuższe przetrwanie. Redukuje stres oksydacyjny, ma właściwości przeciwzapalne (a kortyzol odgrywa istotną rolę w ich powstawaniu).
To na co jednak należy zwrócić uwagę to fakt, że olejki CBD dostępne w Polsce są suplementami, a nie lekami. Nie powodują skutków ubocznych, a według badań naukowych, nie jest możliwe „przedawkowanie” CBD. Dawki opisywane w badaniach klinicznych są znacznie większe niż te, które zalecają producenci ogólnodostępnych olejków, dlatego efekty suplementacji w niższych dawkach mogą różnić się od tych opisywanych w badaniach. Efekty najlepiej obserwować na przestrzeni czasu, zaleca się przyjmowanie minimum przez dwa tygodnie. Dlatego warto przyglądać się swojemu ciału, nawykom, reakcji na stres czy higienie snu.
Omawiając wyniki badań klinicznych nad działaniem CBD należy również pamiętać, że są nadal nieliczne, prowadzone na małych grupach ludzi. Projekty badawcze obejmują często porównanie działania CBD do THC, stąd ograniczenia prawne w przeprowadzaniu ich, lub bazują na olejkach CBD zarejestrowanych jako leki (są dostępne na przykład w Kanadzie), a nie suplementy diety. Wnioski z badań oraz metaanaliz mówią też o konieczności zbadania preparatów z CBD przyjmowanych wraz z lekami psychiatrycznymi. Osoba przyjmująca leki, na przykład wymienione wcześniej substancje, powinna skonsultować suplementację CBD ze swoim lekarzem. Podsumowując rozważania na temat obserwowanych efektów CBD w badaniach nad fobią społeczną można wyciągnąć wnioski o przeciwlękowym działaniu substancji. Nadal potrzebujemy więcej badań, aby potwierdzić skuteczność w terapii konkretnych zaburzeń psychicznych. Warto jednak rozważyć włączenie suplementacji do leczenia lub profilaktyki zaburzeń lękowych.
Bibliografia:
- Bergamaschi MM, Queiroz RH, Zuardi AW, Crippa JA. Safety and side effects of cannabidiol, a Cannabis sativa constituent. Curr Drug Saf. 2011;6(4):237-249.
- Calapai, G., Mannucci, C., Chinou, I., Cardia, L., Calapai, F., Sorbara, E. E., … & Firenzuoli, F. (2019). Preclinical and clinical evidence supporting use of cannabidiol in psychiatry. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2019.
- Cassiello-Robbins C., Barlow D., Boettcher H., Murray Latin H., Bullis J., Bentley K., Ellard K., Sauer-Zavala S., Farchione T. (2020). Transdiagnostyczna Terapia Poznawczo-Behawioralna Zaburzeń Emocjonalnych. Ujednolicony protokół leczenia. Poradnik. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Oberbarnscheidt, T., & Miller, N. S. (2020). The Impact of Cannabidiol on Psychiatric and Medical Conditions. Journal of clinical medicine research, 12(7), 393.
- Wells A. (2010). Terapia poznawcza zaburzeń lękowych. Praktyczny podręcznik i przewodnik po teorii. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Wright, M., Di Ciano, P., & Brands, B. (2020). Use of Cannabidiol for the Treatment of Anxiety: A Short Synthesis of Pre-Clinical and Clinical Evidence. Cannabis and Cannabinoid Research.
